Znamiona barwnikowe, nazywane również łagodnymi nowotworami melanocytowymi, są bardzo często spotykane. Przez niektóre osoby uważane są za szczególne znaki urody, a przez inne za defekt kosmetyczny. Większość zmian barwnikowych jest łagodna i tylko w rzadkich przypadkach ulega zezłośliwieniu. U około 30% pacjentów z czerniakiem złośliwym nowotwór rozwinął się na podłożu istniejącego znamienia melanocytowego, dlatego przed przystąpieniem do określonego działania, należy przeprowadzić właściwą diagnostykę (dermatoskopia) oraz rozważyć wszystkie możliwe metody leczenia, wybierając nie tylko tę, dzięki której osiągniemy najlepszy efekt kosmetyczny, ale również taką, która będzie w danym przypadku najbezpieczniejsza.
Znamiona melanocytowe wrodzone pojawiają się najczęściej do 2 roku życia. Na początku bywają ledwie widoczne ze względu na niewielką ilość barwnika. Mogą być różnej wielkości, niektóre są owłosione. Większość specjalistów zaleca chirurgiczne usuwanie znamion wrodzonych olbrzymich przed okresem pokwitania.
Znamiona melanocytowe nabyte pojawiają się w obrębie skóry po urodzeniu. Rzadko występują we wczesnym dzieciństwie, ale ich liczba zwiększa się i osiąga swój szczyt w trzeciej dekadzie życia. Następnie liczba znamion melanocytowych zwykłych ulega zmniejszeniu, ponieważ przechodzą one w fazę inwolucji. Średnio u osoby dorosłej występuje około 20-30 znamion zwykłych.
Znamiona melanocytowe charakteryzują się szerokim spektrum obrazów klinicznych. Typowe, najczęściej spotykane znamię melanocytowe jest guzkiem wielkości 2-6 mm, brązowego koloru o wyraźnie zaznaczonej, regularnej granicy.
Bardzo duże znaczenie ma związek znamienia melanocytowego z wystąpieniem czerniaka złośliwego. Około 1/3 pacjentów z czerniakiem złośliwym podaje w wywiadzie obecność znamienia melanocytowego w miejscu czerniaka. W przypadku stwierdzenia obecności znamienia atypowego – asymetrycznego, o nierównym obrysie lub nieregularnie rozłożonym barwniku, niezwłocznie należy się skontaktować ze specjalistą. Znamiona tego typu, jeżeli nie kwalifikują się w danym momencie do zabiegu chirurgicznego, muszą być dokładnie ocenione w dermatoskopie – najlepiej z możliwością zapisu obrazu. Znamiona atypowe mogą być pojedyncze lub mnogie. Mogą występować sporadycznie lub rodzinnie, szczególnie w przypadku zespołu znamion atypowych. Znamiona te pojawiają się z reguły pod koniec pierwszej dekady życia. Postać sporadyczna może wystąpić w każdym okresie życia, natomiast w przypadku znamion występujących rodzinnie najczęściej pojawiają się pod koniec drugiej dekady życia.
Diagnostyka zmian barwnikowych na skórze stanowi poważne wyzwanie dla dermatologów, chirurgów i onkologów. Związana jest ona bowiem z koniecznością wiarygodnego odróżnienia zmian barwnikowych łagodnych od zmian mogących być nowotworem złośliwym. Przez wiele lat ocena charakteru znamienia barwnikowego zależała jedynie od doświadczenia i wyczucia lekarza. Niestety, w wielu przypadkach intuicja okazywała się zawodna i dochodziło do przeoczenia wczesnego etapu rozwoju choroby nowotworowej.
W związku z powyższym, w celu zdecydowanej poprawy skuteczności diagnostyki zmian barwnikowych, opracowano skomputeryzowany system FotoFinderdermoscope HD. Jest to kompletny system umożliwiający wizualizację i archiwizowanie obrazów znamion, jak również umożliwia przeprowadzanie skomplikowanych analiz matematycznych pozwalających na dokładną ocenę charakteru znamion barwnikowych. Opisywana metoda diagnostyczna jest nieinwazyjna, bezbolesna, a opracowany komputerowo wynik badania otrzymujemy w ciągu kilku sekund.
W zależności od potrzeby możemy wykorzystać jedną z trzech funkcji programu FotoFinder. Funkcja Screening jest szczególnie zalecana w przypadku pacjentów z wieloma znamionami barwnikowymi, czyli również dla chorych z zespołem znamion atypowych. Umożliwia ona szybką diagnostykę dermatoskopową licznych znamion, bez konieczności zapisywania obrazów. Jeżeli wizualizowane znamiona okażą się jednak podejrzane, ich obraz można zapisać w celu ułatwienia dalszej regularnej kontroli lub wykonać badanie z wykorzystaniem Moleanalyzera, które określi nam stopień złośliwości zmiany.
Funkcja Mole Mapping służy do wczesnego wykrywania czerniaka skóry. Pozwala na obserwację zmian barwnikowych w czasie poprzez zestawienie zdjęć wykonywanych w trakcie kolejnych wizyt kontrolnych. Program umożliwia równoległe dokonanie analizy dwóch zmian i porównanie ich parametrów. Rozróżnienie zmian łagodnych od złośliwych oparte jest na skomplikowanych algorytmach matematycznych. Ocena komputerowa zmiany jest weryfikowana z obserwacjami lekarza, który podejmuje ostateczną decyzję.
Do analizowania dużej ilości zmian służy funkcja BodyScan pro. Pozwala ona automatycznie porównać dwie fotografie całego ciała poprzez nałożenie na siebie obrazów. Jest to precyzyjna, oszczędzająca czas technika przeznaczona zwłaszcza dla pacjentów z zespołem znamion dysplastycznych. Zielone kółka oznaczają brak zmian w obrębie wcześniej istniejących znamion, żółte kółka oznaczają minimalne zmiany w obrębie znamion, natomiast czerwone kółka powstają wokół znamion, w obrębie których komputer stwierdził ewidentne zmiany, lub są to zmiany, których nie było podczas wcześniejszej wizyty lekarskiej. Podejrzane zmiany można zaznaczyć niebieską flagą, a następnie wykonać analizę komputerową wykorzystując system Moleanalyzer.
Zmiany barwnikowe zidentyfikowane w procesie analizy komputerowej FotoFinderdermoscope HD jako podejrzane, wymagają konsultacji lekarza specjalisty. W następnym etapie zmiana taka usuwana jest chirurgicznie wraz z marginesem zdrowej skóry. Materiał pobrany w trakcie zabiegu chirurgicznego wymaga badania histopatologicznego (mikroskopowego), ostatecznie weryfikującego charakter wyciętej zmiany (złośliwa/łagodna). Całkowite usunięcie zmiany złośliwej (czerniaka) daje prawie 100% prawdopodobieństwa wyleczenia.
Dr nauk medycznych Małgorzata Mackiewicz-Wysocka