Słowo profesjonalizm otacza nas i towarzyszy we wszystkich dziedzinach życia. Szczególnie ważny jest w świecie biznesu i właśnie z biznesem jako kontrolującym stosunki pracy i posiadającym pewną władzę społeczną, jest najczęściej kojarzony. Aby odnaleźć prawdziwe znaczenie profesjonalizmu, należy zastanowić się zarówno nad jego znaczeniem językowym, jak i symbolicznym.
Według systemu semiotycznego Rolanda Barthesa, badaniu podlegają tu trzy elementy: element znaczący, element znaczony i znak. Znakiem jest oczywiście „profesjonalizm”. Dalszymi elementami interpretatywnymi tego znaku jest rozróżnienie na dwie kategorie terminów: denotatywne (odpowiadające elementowi znaczącemu) i konotatywne (odpowiadające elementowi znaczonemu).
Terminy denotatywne oznaczają, że pojęcie zostało zdefiniowane i większość posługujących się danym terminem osób może stworzyć jego prostą definicję, nawet na podstawie zdroworozsądkowej wiedzy, i ogólnie zwykli użytkownicy języka rozumieją ten termin podobnie, czyli ołówek „jest przyrządem do pisania, rysowania lub kreślenia”, a wróbel to „mały ptak o szarobrązowym upierzeniu” (SJP PWN).
Najlepiej zatem sięgnąć do sprawdzonych źródeł i przytoczyć kilka haseł słownikowych poświęconych profesjonalizmowi.
Na początek tradycyjne źródło, czyli Słownik Języka Polskiego PWN, który podaje trzy definicje: „czyjeś duże umiejętności i wysoki poziom wykonywanej pracy”, „zawodowe uprawianie jakiejś specjalności” oraz „wyraz lub związek wyrazowy charakterystyczny dla języka określonego środowiska zawodowego”.
Podobną definicję proponuje Słownik Wyrazów Obcych PWN: profesjonalizm to „uprawianie zawodowo jakiejś sztuki, specjalności, jakiejś dyscypliny sportowej itp. zawodowstwo” lub „wyraz/związek wyrazowy charakterystyczny dla określonego środowiska zawodowego”.
Przegląd definicji nie byłby pełny bez przytoczenia hasła z Wikipedii. Niespodziewanie okazuje się, że w Wikipedii brak samodzielnego hasła Profesjonalizm, niemniej w haśle Profesja czytamy, że: „…profesje powstają, by zaspokajać określone potrzeby zbiorowości, gwarantować wysoki standard usług. Stąd profesjonalizm określa wysoki standard wykonania danej czynności.”
Można zatem podsumować, że słownikowe znaczenie profesjonalizmu to przede wszystkim wykonywanie czegoś zawodowo, nieamatorsko, a w Słowniku Wyrazów Obcych całkowicie pominięto kwestię umiejętności i wysokiego poziomu wykonywania pracy.
Ale czy na pewno tylko o takim profesjonalizmie mówimy i myślimy w codziennej działalność biznesowej czy życiu konsumenckim? Czy przy podejmowaniu decyzji o wyborze przedstawianej nam oferty uważamy, że zapewnienie profesjonalizmu oznacza po prostu, że oferent wykonuje daną rzecz zawodowo? A przedstawiając kontrahentowi nasze usługi jako profesjonalne mamy na myśli wyłącznie to, że zajmujemy się tym na co dzień, a nie od święta?
Rzeczywiście, od kategorii denotatywnej znacznie ciekawsza, bo całkowicie niejednoznaczna, wydaje się kategoria konotatywna. Terminy konotatywne „choć powszechnie używane, nie poddają się definicji, a przedmioty przez nie oznaczane nie mają cech wspólnych, łączy je jedynie «podobieństwo rodzinne»” (Maria Poprzęcka, O złej sztuce). Przykładem takiego otwartego, symbolicznego terminu jest piękno – od tysięcy lat filozofowie i esteci spierają się czym jest i wydaje się, iż nie jest możliwe jednoznaczne i proste zdefiniowanie piękna.
Profesjonalizm nie jest pojęciem aż tak symbolicznym i abstrakcyjnym, aby nie można było ująć go w proste definicje – przytoczone powyżej są jasne i wyraźne, jednak nie można zaprzeczyć, że element znaczony badanego tu znaku ma ogromną wagę, a nawet wartość – zarówno metafizyczną, jak i czysto materialną. W zależności od użytego kodu profesjonalista będzie tylko zawodowcem albo pojawi się nam jako wybitny specjalista w swojej dziedzinie. Na konotację wpływają emocje i doświadczenia interpretującego oraz jego pojmowanie elementu znaczącego.
Okazuje się więc, że znaczenie pojęcia profesjonalizm ma dla każdego nieco inny odcień i wymiar. Stąd dla prawidłowego przepływu informacji w komunikacji międzyludzkiej, także biznesowej, ważne jest, aby oprócz definicji słownikowych wskazać zespół koniecznych i wystarczających cech, które zapewniłyby prawidłowe kryteria referencyjne profesjonalizmu.
Poniżej podejmuję próbę wskazania takich kryteriów profesjonalizmu i choć spełnienie wszystkich jednocześnie jest bardzo trudne, to łącznie zasady te można uznać za pewien możliwy do osiągnięcia cel, co legitymizowałoby kompetencje wzorcowego profesjonalisty.
Oto subiektywne kryteria profesjonalizmu w postaci Sześciu Zasad Profesjonalizmu Kai Kwaśniewskiej:
Zasada licencji
Udokumentowanie spełnienia kryteriów formalnej edukacji jest bardzo ważne, choć niewystarczające. Oczywiście, o wiele więcej mówi o profesjonalizmie MBA czy doktorat niż kurs czy szkolenie, ale samo wykształcenie nie jest gwarancją wysokiego standardu wykonania danej czynności.
Zasada doświadczenia
Faktycznie posiadana wiedza i umiejętności wynikające z doświadczenia zawodowego. Połączenie wykształcenia i doświadczenia jest ogromnym atutem na wymagającym rynku pracy, doświadczenie jest też jednym z głównych, zaraz za kryterium ceny, warunków przyznawania zamówień przetargowych. Generalnie trudno sobie wyobrazić profesjonalistę (poza słownikiem), który zasługiwałby na to miano bez sporego bagażu doświadczenia zawodowego.
Zasada specjalizacji
W dzisiejszym, coraz bardziej skomplikowanym świecie, konieczne jest oparcie się na specjalistach, którym chcąc nie chcąc musimy zaufać w danej dziedzinie, nawet mimo braku możliwości weryfikacji ich wiedzy czy umiejętności, ponieważ zwyczajnie nie mamy innego wyjścia. Dwadzieścia lat temu panie korzystały z usług salonu piękności, a dwie dekady później szukają garra rufa fish pedicure spa czy salonu masażu kaktusem. Nasi dziadkowie sami wykonywali drobne i większe naprawy swoich wypieszczonych samochodów, ewentualnie poważniejsze usterki załatwiali u mechanika, teraz praktycznie każda marka wymaga osobnych wysokiej klasy specjalistów od naprawy poszczególnych, niezwykle zawansowanych technologicznie komponentów, zwykle naszpikowanych nowoczesną elektroniką.
Zasada przynależności
Członkostwo w korporacji zawodowej, cechu, stowarzyszeniu lub innej organizacji, do której przystąpienie jest oparte na kryterium weryfikacji. Dodatkowo atutem jest, gdy dana organizacja opracuje dobre praktyki i/lub kodeks etyczny i zobowiąże swoich członków do ich stosowania. Na przykład, stowarzyszenie Europejskie Forum Właścicielek Firm, przyjmuje w swoje szeregi przedsiębiorczynie, które udokumentują swój profesjonalizm oraz prowadzenie działalności w sposób etyczny, i które pracą społeczną chcą przyczynić się do budowania środowiska kobiet prowadzących firmy według najlepszych wzorców.
Zasada certyfikacji
Potwierdzenie przez niezależną jednostkę certyfikacyjną spełniania konkretnych norm i standardów. Przygotowanie dokumentacji dla danej normy oraz opracowanie i wdrożenie procedur, a następnie przejście drobiazgowego audytu i co najważniejsze, ciągłe utrzymywanie i monitorowanie wdrożonych procesów, świadczą o profesjonalnym podejściu do wykonywanej specjalności, ale także o szacunku dla klientów i współpracowników. Zdobycie i utrzymanie certyfikatu ISO zarządzania systemem jakości czy normy branżowej kosztuje wiele wysiłku, czasu i nakładów finansowych, dlatego takie certyfikaty w siedzibie czy na stronie firmy, to wskazówka, że temu przedsiębiorstwu naprawdę zależy na zapewnieniu jakości i fachowości.
Zasada renomy
Renoma to ogromnie wartościowe – pod każdym względem – i najtrwalsze poświadczenie profesjonalizmu. Aby osiągnąć ten poziom, przyda się przestrzeganie wszystkich wcześniej określonych zasad. Renoma to zadowoleni klienci i współpracownicy, którzy z dumą korzystają z danych produktów lub usług, albo je współtworzą. Rzędy referencji, nagród i certyfikatów nie są wystrojem wnętrza, ale świadectwem ciężkiej, rzetelnej pracy prawdziwego profesjonalisty.
Słowa profesjonalizm czy profesjonalista są dziś używane zbyt często, a jednocześnie niezbyt często mają to symboliczne znaczenie, które zdecydowanie bardziej odpowiada naszym wyobrażeniom o profesjonalizmie jako określeniu wysokiej jakości działań wykonywanych zgodnie ze sztuką i dobrymi praktykami.
Kaja Kwaśniewska
Współwłaścicielka i Prezes Zespołu Tłumaczy Kwaśniewscy – biura tłumaczeń z ponad
60-letnim doświadczeniem w branży. Członkini Zarządu i Prezes Rady PR stowarzyszenia Europejskie Forum Właścicielek Firm.