Takie miasta jak Meksyk, Karaczi, Stambuł swoją odmiennością przyciągają Europejczyków niczym magnes. Niewielu ludzi z naszego kręgu kulturowego potrafi się po nich bezpiecznie poruszać. Już sama liczba ludności i społeczności powoduje istnienie granic, których osoba z zewnątrz nie jest świadoma – nietrudno o naruszenie niepisanego zakazu czy tabu.
Bombaj jest jednym z takich miejsc. To szóste co do wielkości miasto na Ziemi, zamieszkałe przez 17 milionów mieszkańców, a do tego targane konfliktami pomiędzy społecznością hinduską i muzułmańską. Tam żyje się najlepiej w całych Indiach, ale to tylko statystyka – bo jest miastem ogromnych kontrastów. Do takiego świata zaprasza nas Suketu Mehta, dla którego Bombaj lat 70. to kraina dzieciństwa, poszukiwana przez autora po 21 latach pobytu w USA.
„Maximum City. Bombaj” jest opowieścią o powrotach, poszukiwaniu tożsamości we współczesnym świecie, ale także o złożonej ludzkiej osobowości. Zawiera geografię osobistą, spisaną przez człowieka jednocześnie „tutejszego” i „obcego”. Dzięki swym koneksjom autor dociera do najniebezpieczniejszych członków indyjskiej mafii, ale ukazuje także inną twarz miasta – skąpanego w przyjemnościach.
Autor łączy zachodni warsztat analityczny i dziennikarski (jest profesorem dziennikarstwa na Uniwersytecie Nowy Jork) ze zrozumieniem wschodniej duchowości i emocjonalności. Daje opis drogi i sprzecznych emocji, jakie są jego udziałem w spotkaniu z miastem dobrze znanym, rodzinnym, ale zarazem obcym, zmienionym nie do poznania. Powstał (momentami wstrząsający) reportaż z opowieścią o nadziei „człowieka skazanego na życie w tłumie”.
Pisząc recenzję, wracałem jeszcze kilkakrotnie do co ciekawszych opowieści. Dzięki barwnym, często bezwzględnym, płynącym z gudźarackiego serca opisom, Bombaj przestał być dla mnie tylko punktem na mapie. Zacząłem TU dostrzegać pewne prawidłowości, które TAM zostały tak ostro pokazane – i nie mogę przestać się dziwić, jak bardzo my, mieszkańcy wielkich aglomeracji, jesteśmy do siebie podobni…
W marcu b.r. książka została nominowana do Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki 2011 r.
Suketu Mehta, „Maximum City. Bombaj”, przekład Marta Bręgiel-Benedyk. Wydawnictwo NAMAS, 2011, 640 stron
Michał Brennek